بازار بزرگ تهران سالهاست با انبارهای پرخطر، مسیرهای تنگ، ساختار فرسوده و اختلافات حقوقی دستوپنجه نرم میکند؛ مسائلی که به گفته مدیران شهری، ایمنی روزانه هزاران کسبه و خریدار را تهدید میکند. با وجود برخی اقدامات، بررسیها نشان میدهد بسیاری از هشدارها سالهاست تکرار میشود؛ اما اجرای کامل آنها همچنان معطل مانده است.
بازار بزرگ تهران، قلب تاریخی، اقتصادی و فرهنگی پایتخت، سالهاست زیر سایه تهدیدهایی قرار دارد که هر روز بزرگتر و پیچیدهتر میشوند؛ تهدیدهایی از جنس انبارداریهای مخفی، کالاهای فوققابل اشتعال، تولیدیهای داخل پاساژها، سیمکشیهای فرسوده و اختلافات حقوقی حل نشده. به طوریکه مسئولان ایمنی و مدیریت بحران میگویند راهحلها سالهاست روی کاغذ آمادهاند، اما اجرای آنها گرفتار موانعی است که جان مردم را در معاملهای نابرابر میان اقتصاد و ایمنی قرار داده است.
«بازار بیش از حرف، نیازمند عمل است»
علی نصیری، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، در گفتوگو با ایسنا با اشاره به اینکه «گوش مردم از حرفهای تکراری ما پر شده»، میگوید: طی سالهای گذشته اقدامات متعددی انجام شده، اما کافی نبوده است. بازار تهران پر از کالاهایی است که برای فروش آنی نیستند؛ از کاغذ و پارچه گرفته تا مواد شیمیایی. این کالاها در میانه مسیر حملونقل در بازار انبار میشوند، در حالی که ذات بازار چنین ظرفیتی ندارد.
بازاری میان خطر و بیتوجهی؛ چرا ایمنی در قلب تهران گرفتار بنبست است؟
او تأکید میکند که ایمنی باید مقدم بر اختلافات حقوقی باشد و ادامه میدهد: اگر اختلافات حقوقی میان مالکان و سرقفلیداران به قیمت تهدید جان انسانها تمام شود، عقل حکم میکند که جان مردم در اولویت باشد.
وقتی رسانهها ناخواسته مدافع ناایمنی میشوند
نصیری با اشاره به برخی رویکردهای رسانهای نیز میگوید: در یک برنامه تلویزیونی دیدگاهی مطرح شد که از ناایمنی دفاع میکرد و میگفت نمیشود صنف ناایمن را جابهجا کرد! این نگاهها مسئله را پیچیدهتر میکند.
۳۵ اقدام برای ساماندهی؛ طرحهایی که سالهاست تصویب شدهاند
او با اشاره به مصوبات ستاد بازآفرینی شهر تهران ادامه میدهد: حدود ۳۵ اقدام مشخص در قالب پنج محور برای ساماندهی بازار تهیه و تصویب شده است؛ از ساماندهی مشاغل، چرخدستیها، حضور اتباع و مسائل امنیتی گرفته تا شریانهای حیاتی، خطر آتشسوزی، زلزله، ایمنی کالبدی و موارد مشابه. مسیر روشن است، اما اقدام کافی صورت نگرفته.
به گفته او، دلیل اصلی عقبماندن اجرای طرحها، پیچیدگیهای متعدد بازار است و ادامه میدهد: در هر نقطهای که بیزینس وجود دارد، معمولاً با ایمنی رقابت میکند. ایمنی محدودیت ایجاد میکند، اما کسبوکار دنبال ادامه فعالیت بدون قید و شرط است.
انبارهای شیمیایی در دل میراث تاریخی
نصیری با اشاره به خطرات واقعی و تجربهشده بازار میگوید: سال گذشته در بازار سیدولی یک انبار چسب آتش گرفت. ۵۴ ساعت نیروهای آتشنشانی فقط تلاش کردند مانع گسترش آتش شوند. دود حاصل از سوختن چسب سالها به ریه و پوست آسیب میزند.
او با هشدار درباره خطر نابودی میراث فرهنگی بازار اضافه میکند: اگر سازههای چندصدساله بازار در آتشسوزی یا زلزله از بین بروند، مانند ارگ بم دیگر قابل بازسازی نیستند.
پنج مخزن اضطراری؛ طرحی که روی زمین مانده است
کامران عبدولی، معاون پیشگیری سازمان آتشنشانی تهران نیز در گفتوگو با ایسنا یکی از طرحهای موثر اما اجرا نشده را توضیح میدهد و میافزاید: به دلیل کوچک بودن مغازهها، امکان نصب پمپ و مخزن مستقل وجود ندارد. به همین دلیل پیشنهاد دادیم پنج مخزن اضطراری در نقاط مختلف بازار نصب شود. طرح آماده شد، لولهکشیها طراحی شد و بازار هم همکاری کرد، اما برخی نهادها همراهی نکردند.
بازاری میان خطر و بیتوجهی؛ چرا ایمنی در قلب تهران گرفتار بنبست است؟
او با بیان اینکه اجرای این طرح میتواند ایمنی بازار را دگرگون کند، تأکید میکند: با نصب اسپرینکلر در ورودی هر مغازه، حریق همان لحظه کنترل میشود. این یعنی بالای سر هر مغازه یک آتشنشان مستقر است.
۸۲۷ مکان پرخطر؛ ۱۱ ساختمان «بسیار پرخطر»
علینژاد، معاون پیشگیری آتشنشانی منطقه بازار تهران نیز در گفتوگو با ایسنا، آماری نگرانکننده ارائه میکند و ادامه میدهد: از مجموع بازدیدهای روزانه از ۱۳۵۷ سرا، تیمچه و پاساژ، ۸۲۷ مکان پرخطر شناسایی شده و ۱۱ ساختمان نیز در دسته بسیار پرخطر قرار دارند و عملاً تقریباً همه فضاها به اقدامات فوری ایمنی نیاز دارند.
سیدولی؛ نمونهای از یک بحران واقعی
پاساژ سیدولی که یکی از بورسهای کفش تهران است؛ به گفته معاون پیشگیری منطقه ۶ آتشنشانی از نظر ایمنی بسیار بحرانی است. انبارها و کارگاهها تو در تو ساخته شدهاند. خروجیها محدود است و در صورت وقوع حریق، عملیات آتشنشانی بهشدت دشوار خواهد بود.
او ادامه میدهد: بازار تهران گازکشی ندارد، اما برخی واحدها از پیکنیک برای کار تولیدی استفاده میکنند؛ کنار چسب و مواد قابلاشتعال! این یکی از خطرناکترین ترکیبهای ممکن است.
خاموشکننده کافی نیست
علینژاد با انتقاد از نگاه حداقلی برخی کسبه میگوید: بعضی فکر میکنند اگر دو خاموشکننده داشته باشند یعنی ایمنی دارند. در حادثه سرای موسوی دیدیم که یک پیچ برق، یک پاساژ کامل را نابود کرد.
تهدید هر روز نزدیکتر میشود
به گزارش ایسنا، مجموعه هشدارها، آمارها و روایتها نشان میدهد که بازار بزرگ تهران در آستانه یک بحران جدی قرار دارد. نه طرح مخازن ایمنی اجرا شده، نه تولیدیها و انبارها از دل بازار خارج شدهاند و نه تجهیزات اعلام و اطفای حریق به شکل استاندارد نصب شده است.
بازار بزرگ تهران فقط محل دادوستد نیست؛ چند قرن تاریخ، هزاران کسبه و هر روز بیش از یکونیم میلیون انسان در آن حضور دارند. هر تصمیمی که امروز گرفته نشود، ممکن است فردا هزینهاش بسیار سنگینتر باشد.
پیشگیری همیشه ارزانتر از درمان است. ایمنسازی بازار بزرگ تهران انتخاب نیست؛ ضرورتی فوری است.
تا زمانی که نگاهها از «حرف» به «عمل» تغییر نکند، خطر همچنان میان راستههای تنگ و انبارهای پنهان نفس میکشد؛ خطری که بارها هشدار داده شده، اما هنوز تبدیل به یک اقدام نشده است.
